Voor een Indiase klassieke danser zijn termen als bhava en rasa wel bekend, de precieze werking hiervan vaak echter niet. Wat is bhava precies en hoe bereik je rasa bij het publiek? Dit zijn vragen die betrekking hebben op een complex maar wetenswaardig proces.
De Natyasastra
De wijze waarop rasa bereikt wordt is uitvoerig uiteengezet in de Natyasastra . De term Shastra wordt gebruikt om een regelgevende verhandeling met betrekking op een bepaalde discipline aan te duiden. En de term Natya verwijst naar een drama wat een nabootsing is van heldendaden van de goden, Asusras, koningen en de mens. De Natyasastra richt zich als dramaturgische verhandeling op de onderdelen representatie, dans, zang en muziek. De Natyasastra wordt vaak toegewezen aan Bharata Muni, maar dit is niet terug te vinden in literaire bronnen. Volgens de tekst gaven de Indiase goden Siva en Bramha opdracht om de Natyasastra te schrijven om de mens afleiding te geven in tijden van onrecht.
Wat is rasa?
In de Natyasastra wordt het element rasa uitvoerig behandeld. Met rasa wordt de sentiment in het Indiaas theater aangeduid. Zo bestaan er acht sentimenten in het Indiase theater, erotisch (srngara), komisch (hasya), verdriet (karuna), woede (raudra), heroïsch (vira), angst (bhayanaka), afschuw (bibhatsa) en verwondering (adbhuta). De acht rasas worden onderverdeeld in drie verschillende vormen, sattvika-bhavas, sthayi-bhavas en vyabhicari-bhava. Verlamming, transpiratie, kippenvel, verandering van stem, trillen, verandering van kleur, huilen en flauw vallen worden gekenmerkt als sattvika-bhavas. Liefde, vrolijkheid, verdriet, boosheid, energie, verschrikking, walging en verbazing worden gekenmerkt als sthayi-bhavas. En tenslotte vallen ontmoediging, zwakte, schrik en afgunst onder de vorm vyabhicari-bhava.
Volgens de Natyasastra wordt rasa bereikt door een combinatie van vibhava, anubhava en vyabhicari-bhava (zie schema). Vibhava duidt op het middel, dat kan bestaan uit een object of omgeving wat wordt beschreven in het dans item. Anubhavas zijn de expressieve gebaren van de danser waarmee rasa opgewekt kan worden en vibhava en anubhava leiden tot een vergankelijke toestand van het bewustzijn en wordt gekenmerkt als vyabhicari-bhavas. Vyabhicari-bhava draagt de bhava, oftewel de toestand, welke is gekoppeld aan woord, gebaren en temperamentvolle bhavas. Het belang van het onderscheid tussen rasa en bhava is te vinden in de notie waarbij rasa enkel kan ontstaan vanuit de toestanden waardoor er een relatie ontstaat.
Schematische weergave werking van rasa
Rasa ontstaat dus uit een relatie tussen rasa en de bhavas. En zo kun je rasa als danser enkel bereiken door het samenbrengen van vibhava, anubhava en vyabhicari-bhava.
Dit artikel is gebaseerd op de bachelorscriptie (2014) van Poernima Gobardhan voor haar studie Theaterwetenschap: Rasa en katharsis – Een vergelijkend onderzoek naar de kernconcepten van de Poëtica en de Natyasastra.
Poernima Gobardhan
Latest posts by Poernima Gobardhan (see all)
- Bhava en rasa - 6 december 2016
